Κ. Παλαμάς - Ο Γκρεμιστής και ο Κτίστης

ΤΡΊΤΗ, 19 ΙΟΥΛΊΟΥ 2011

Κ. Παλαμάς - Ο Γκρεμιστής και ο Κτίστης

Κ. Παλαμάς

Το 1937 η «επίσημη Ελλάδα» απεφάσισε να τιμήσει για ακόμη μια φορά τον Κωστή Παλαμά στήνοντας την προτομή του στον Εθνικό Κήπο για το μεγάλο του έργο, ένα έργο το οποίο ίσως ακόμη και μέχρι σήμερα δεν έχουμε καταλάβει πλήρως αν όχι επιφανειακά.
Δεν μπορώ παρά να μπω στον πειρασμό να παραθέσω τις σκέψεις του Νίκου Ζαχαριάδη για αυτό το γεγονός από τον πρόλογο της μελέτης του «Ο αληθινός Παλαμάς», και ανεξάρτητα από τις πραγματικές προθέσεις της τότε «επίσημης Ελλάδας» νομίζω αξίζει να αναλογιστούμε πώς και εμείς μέχρι σήμερα μεταχειριζόμαστε και κατανοούμε το έργο του κάθε Παλαμά, που ονομάζουμε μεγάλο και τιμούμε. Αναγράφω:

Η σημερινή επίσημη Ελλάδα [Νοεμβριος 1937] αποφάσισε να στήσει την προτομή του Παλαμά στον Εθνικό Κήπο. Έτσι φτηνά και εύκολα πάνε να ξοφλήσουν με τον ποιητή, που η δημιουργία του στο πιο βαθύ και πιο πραγματικό νόημα της τόσο τους είναι ξένη και τόσο τη φοβούνται. Όποιος έχει λίγο-πολύ γερό μάτι δε δυσκολεύεται διόλου να ξεδιαλύνει τους πραγματικούς σκοπούς της «χειρονομίας της προτομής». Η αντίδραση βιάζεται μια ώρα αρχύτερα να ξεφορτωθεί τον Παλαμά, να τον χώσει ζωντανό στον τάφο, να γλυτώσει απ' το βραχνά του. Είναι άραγε αληθινά όλ' αυτά; Γιατί η πολυπρόσωπη ελληνική αντίδραση, επίσημη και ανεπίσημη, ν' αντιπαθάει τον Παλαμά και να τον φοβάται, που, μολαταύτα, τόσο τον «ετίμησε» και τον «δοξάζει»;

Το πρώτο που θάχε κανένας να πει είναι ότι τέτοια επιβλητικότητα και τέτοιος όγκος, μια τόσο μεγάλη ποιητική δόξα, δύσκολο είναι να μην τιμηθεί και να μη δοξασθεί κατά έναν όποιον τρόπο. Ώστε οι τιμές και οι δόξες, που γίνονται στον Παλαμά, είναι αναγκαστικές και υποχρεωτικές, γιατί δε μπορούσε να γίνει και αλλοιώτικα. Ούτε και ουσιαστικά πρόσθεσαν τίποτα στο μεγαλείο του ποιητή. Το δεύτερο είναι πως όλες αυτές οι «τιμές» και «δόξες» και η βιαστική «χειρονομία της προτομής», κρύβουνε μια μεγάλη δόση υστεροβουλίας. Με το γιορταστικό κάθε φορά ντόρο γίνεται προσπάθεια να χαντακωθεί η ουσία, το βαθύ και πραγματικό νόημα της παλαμικής δημιουργίας. Δε θέλουνε ν' αποκαλύψουνε στα πιο πλατειά λαϊκά στρώματα το αληθινό περιεχόμενο του παλαμικού έργου, γιατί ένα τέτοιο πράμα δε συμφέρει στην πολυκέφαλη και ποικιλόμορφη αντίδραση [...]

από τον Πρόλογο, Ο Αληθινός Παλαμάς, Νοέμβριος 1937