Τα…. Χριστούγεννα του… Καβάφη.

ΟΛΥΜΠΙΑ
Στο πνεύμα των ημερών το σημείωμα ή μήπως όχι;
Μια διαφορετική προσέγγιση. Δηλαδή ΕΞΩ από την αναζήτηση…. «Χριστιανικών» ποιημάτων του Καβάφη.
Το θέμα μου ΑΛΛΩΣΤΕ δεν είναι «πόσο… πίστευε στον Χριστιανισμό ο Καβάφης».
Κάτι που έχουν ήδη πραγματευτεί σημαντικοί μελετητές του έργου του.
Ενδεικτικά: Γ.Π. Σαββίδης, «Ήταν χριστιανός ο Kαβάφης;» (1973), στο Διαδίκτυο.


Στο ερώτημα, αρχετυπικό έτσι κι αλλιώς, «τι είναι ο Θεός, τί μη Θεός και τί το ανάμεσό τους» (Σεφέρης), ο Καβάφης αποφεύγει την ανούσια θεωρητικολογία.
«Απαντάει» (;) με την συνήθη δομή:
Ποιητική «ιστορικότητα» και «βιωματικός συγχρονισμός» (= μέθεξη)
«ε π έ μ β α σ ι ς των Θεών»
«….Θα ήν” η ώρα οι θεοί να εργασθούνε.
Έρχονται πάντοτ” οι θεοί. Θα καταιβούνε
από τες μ η χ α ν έ ς των (1), και τους μεν θα σώσουν,
τους δε βίαια, ξαφνικά θα τους σηκώσουν
από την μέση. και σαν φέρουνε μ ι ά τ ά ξ ι
θ” α π ο σ υ ρ θ ο ύ ν.
Κ’ έπειτ” αυτός τούτο θα πράξη,
τούτο εκείνος. και με τον καιρόν οι άλλοι
τα ιδικά των. Και θ” α ρ χ ί σ ο υ μ ε πάλι».
Αυτή η… μηχανιστική αντίληψη περί θεού και
ε π α ν α λ α μ β α ν ό μ ε ν η ς…. επεμβατικής
τάξης,
φαίνεται να μην αρέσει στον Αλεξανδρινό ποιητή.
Αλλά το επόμενο εκπλήσσει:

«ΣΥΜΕΩΝ»
«…τί Λιβάνιος ! και τί βιβλία !
και τί μ ι κ ρ ό τ η τ ε ς ! (2)
(Για το άν και πόσο ειρωνικός είναι πιθανόν ο Καβάφης εδώ, δες παρακάτω σημειώσεις)
Έτσι, παρότι «μη όντας Χριστιανός… χώθηκε ανάμεσα στους Χριστιανούς…»
και στέκει εκστατικός, α δ υ ν α τ ώ ν τ α ς (;) να «εννοήσει» την
δ υ ν α τ ό τ η τ α του απίθανου, ( σύμφωνα με το Αριστοτελικό
χιαστί: Πιθανό- Αδύνατο, Δυνατό- Απίθανο).
Τα ρήματα «σκέψου», «φαντάσου» και όχι μόνο, είναι ενδεικτικά.
«τριάντα πέντε χρόνια , σκέψου,
χειμώνα, καλοκαίρι, νύχτα, μέρα, τριάντα πέντε
χρόνια…. φαντάσου το… ανέβηκεν ο Συμεών στον στύλο
κ” έ κ τ ο τ ε μένει αυτού ε μ π ρ ό ς εις τον Θεό….»
Όσο κι αν η «(καχ)υποψία» ειρωνικής γραφής, την υπονομεύει ενδεχόμενα, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε έναν ειλικρινή…. θαυμασμό του ποιητή στην δύναμη της Πίστης.
Προχωράει έτσι ακόμη περισσότερο:

Ο Καβάφης παρότι «μη όντας Χριστιανός» και αδιαμφισβήτητα Ελληνολάτρης,
θα… «θ υ σ ι ά σ ε ι» ένα από τα πλέον «δυνατά» του ποιήματα,
για να ε γ κ ι β ω τ ί σ ε ι τα κηρύγματα ανθρωπισμού, αξιοπρέπειας και αλληλεγγύης,
που κάτι…. θυμίζουν.
«ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ»
«… δίκαιοι κ” ίσιοι σ” όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ” ευσπλαχνία.
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ” εις μικρόν γενναίοι,
π ά λ ι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους».
η πιο καλά κρυμμένη «Καβαφική Ειρωνεία».
Μια μικρή «επί του Όρους ομιλία» του…. Καβάφη (!!!).
Ενδεικτικά, μία μόνο συσχέτιση:
«Πάντοτε την α λ ή θ ε ι α ν ομιλούντες….»
«Ουαί υμίν Γραμματείς και Φαρισαίοι υ π ο κ ρ ι τ α ί…»
Σημειώσεις:
1) η φράση «οι θεοί κατεβαίνουν από τις…. μηχανές τους«, παραπέμπει
φυσικά στον θεατρικό όρο «από μηχανής θεός»….!
2) Σκόπιμη και πολυσήμαντη η αναφορά στον Λιβάνιο (4ος αι. μ. Χ).
Μεγάλο όνομα Ελληνολάτρη, παγανιστή.
Η σκοπιμότητα όμως αφορά και κάτι ενδιαφέρον: Ο παγανιστής Λιβάνιος
υπήρξε δάσκαλος του Χρυσοστόμου (!) και του Βασλείου (!).
Το ΠΙΟ ενδιαφέρον όμως είναι η απορριπτική α π ό φ α ν σ η,
κάπως ανέλπιστη από έναν Καβάφη: «Τί μικρότητες»…

Τελικά είρων, ειλικρινής ή απλά αδιάφορος περί τα εκκλησιαστικά ο Καβάφης;
Ας κλείσουμε με αποσπάσματα ποιημάτων του. Ο καθείς ας βγάλει τα συμπεράσματά του,
γι΄αυτό και απέφυγα την υπογράμμιση.
Από το ενδιαφέρον άρθρο «Το εκκλησιαστικό φρόνημα του Καβάφη»Συγγραφέας:
Χρήστος Αλεξάνδρου
Άρδην τ. 48
1) Ευτυχισμένοι όλοι που πιστεύουν
και σαν τον βασιλέα κυρ Μανουήλ τελειώνουν
ντυμένοι μες την πίστη των σεμνότατα.
2) Πιστεύω το Μετέπειτα.
Δεν είν’έξις, αλλ’ ένστικτον.
Ότε διά παντός κλεισθή το βλέμμα εις την πλάσιν
θα ανοιχθή ο οφθαλμός ενώπιον του Πλάστου.
Κύμα αθάνατον ζωής θα ρεύση εξ εκάστου
Ευαγγελίου του Χριστού – ζωής αδιασπάστου.
3) Εκεί σαν μπω, μες σ’ εκκλησιά των Γραικών–
με των θυμιαμάτων της τες ευωδίες,
με τες λειτουργικές φωνές και συμφωνίες,
τες μεγαλοπρεπείς των ιερέων παρουσίες
και κάθε των κινήσεως τον σοβαρό ρυθμό –
λαμπρότατοι μες στων αμφίων τον στολισμό–
ο νους μου πιαίνει σε τιμές μεγάλες της φυλής μας,
στον ένδοξο μας Βυζαντινισμό.
Και… άλλα πολλά αποσπάσματα, που μπορεί κανείς να δει στο άρθρο,
καθώς και ενδιαφέρουσες βιβλιογραφικές παραπομπές.

Εν κατακλείδι:
Πόσο εύκολο είναι να αποφανθεί κάποιος για την “θρησκευτικότητα” του μεγάλου Αλεξανδρινού;
Χρυσόστομος Τ.
(chrisblog.gr)